Zespół klasztorny bożogrobców w Miechowie

---

Bazylika Grobu Bożego

W kontekście historycznym, bazylika miechowska jest obiektem o bogatej tradycji, stanowiącym cenny zabytek architektoniczny. Osobny artykuł dotyczy bazyliki kolegiackiej, która zachwyca swoim gotyckim stylem z przełomu XIV i XV wieku, a także zawiera elementy romańskie datowane na XIII wiek. W drugiej połowie XVIII wieku budowla przeszła przebudowę w stylu późnobarokowym, co podkreśla jej architektoniczną różnorodność.

Dach pokryty miedzią zwieńczony jest barokową wieżyczką na sygnaturkę, a nad całością wznosi się sześciokondygnacyjna wieża z kulistym hełmem datowanym na 1802 rok, na którym umieszczono figury Chrystusa Zmartwychwstałego, dodane w czasach współczesnych. W dolnej części tej wieży można dostrzec kaplicę św. Marii Magdaleny, która jest jedyną częścią świątyni zachowującą gotycki styl. Innym istotnym elementem jest boczna kaplica dedykowana św. Antoniemu.

W latach 1611–1616 w pobliżu zakrystii wzniesiono pomieszczenie skarbca zakonu, które współczesnemu zwiedzającemu ujawnia jeszcze większą wartość historyczną tego miejsca. Na uwagę zasługuje również ołtarz główny, wykonany w stylu rokokowo-klasycystycznym. Składa się on z trzech głównych części:

• rokokowe tabernakulum, którego mensa ołtarzowa ozdobiona jest trzema lustrzanymi płytami, a na jej zwieńczeniu można znaleźć podobizny Ducha Świętego oraz świętych Grzegorza i Augustyna,
• płaskorzeźba stiukowa przedstawiająca Zmartwychwstanie w części środkowej,
• w górnej części wizerunek Boga Ojca adorowanego przez Anioły.

W ołtarzach bocznych znajdują się dedykacje dla:

• św. Jakuba Młodszego Apostoła,
• św. Augustyna,
• św. Piotra i Pawła,
• św. Jana Nepomucena,
• Matki Boskiej,
• Świętego Krzyża,
• św. Józefa,
• św. Anny.

W prezbiterium dostrzegamy okutą miedzią płytę, która zamyka wejście do podziemi kościoła. W tych krypty grobowych spoczywają miejscowi zakonnicy, a także istnieje kompleks podziemnych korytarzy, które łączą różne budynki klasztorne, a ich końce sięgają poza angażujące przestrzenie klasztoru. Od wieków wyjścia z systemu podziemnego znajdowały się w majątku wielko-Zagórze oraz w okolicy Janowa, otoczonego urokliwymi skarpami, gdzie usytuowany jest obecny kompleks klasztorny.

Klasztor

W Miechowie znajduje się imponujący zespół klasztorny bożogrobców, którego główny budynek stanowi czworobok. Po jego środku rozciąga się prostokątny wirydarz, otoczony gotycko-renesansowymi krużgankami, które są przykryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Sklepienia te pełne są zworników o kształcie tarcz herbowych.

W tym monumentalnym gmachu przetrwało około 60 jednoosobowych cel zakonników oraz dwupiętrowe pomieszczenie refektarza. W wirydarzu odnajdziemy kaplicę Grobu Bożego, która pełni rolę centralnego elementu tego kompleksu zarówno z perspektywy kompozycyjnej, jak i ideowej. Kaplica, przykryta kopulastym sklepieniem, została konsekrowana po tragicznym pożarze głównego kościoła, który miał miejsce w 1745 roku, i zyskała status oddzielnej, niezależnej świątyni.

W owej kaplicy znajduje się symboliczny Grób Chrystusa, wybudowany w 1530 roku, będący niewielką komorą wykonaną z białego wapienia pińczowskiego. W jej wnętrzu umieszczony jest kamienny sarkofag z piaskowca. Ciekawostką jest to, że kaplicę wzniesiono na ziemi przywiezionej z Jerozolimy, a w jedną ze ścian wmurowano kamień z Grobu Chrystusa z tego świętego miejsca. Na prawym boku ściany znajduje się we wnęce tablica z brązu z wizerunkiem Jana Pawła II, upamiętniająca jego pobyt w kaplicy.

Kaplica Grobu Bożego w Miechowie od czasów średniowiecznych przyciąga pielgrzymów, wśród nich można wyróżnić takie postacie jak Władysław Łokietek, Władysław Jagiełło oraz królowa Jadwiga. Na ścianach tej świątyni zdobią ją pochodzące z epoki herby, w tym herby Zygmunta Starego i królowej Bony.

W południowej części klasztoru, przylegającej do głównego gmachu, znajduje się siedziba sądu oraz prokuratury. Część tego obiektu, która niegdyś wyróżniała się zewnętrznymi arkadami, nazywana była pałacykiem opackim. W przeszłości kompleks klasztorny dysponował również archiwum zakonnym, biblioteką i skryptorium, a także, co potwierdzają źródła, dormitorium oraz infirmerią. Niestety, zakonnicy opuścili klasztor po 1819 roku, kiedy to władze Królestwa Kongresowego podjęły decyzję o kasacie zgromadzenia oraz konfiskacie jego majątku.

Zamek generałów zakonu

Omawiana budowla była niegdyś miejscem, gdzie rezydowali prepozyci generalni zakonu bożogrobców. Po rozwiązaniu zakonu, obiekt został zaadaptowany na plebanię Parafii Grobu Bożego w Miechowie.

Gmach ma prostokątną bryłę, cechującą się późnobarokowym stylem architektonicznym. Jest piętrowy, z dachem mansardowym oraz charakterystyczną falistą linią ściany szczytowej. Na parterze od strony zachodniej usytuowany jest korytarz, z którego prowadzą wejścia do poszczególnych pomieszczeń z krzyżowymi sklepieniami. Piętro natomiast obejmuje kilka sal o różnym przeznaczeniu. Jedna z tych sal, zwana salą gryfową, wyróżnia się barokowym kominkiem i kartuszem ze stiukowym godłem bożogrobców, a także dwuramiennym krzyżem i herbem Jaksy Gryfity, członka rodu Świebodziców, który sprowadził zakon do Miechowa.

Wnętrza zamku generałów zdobią portrety prepozytów zgromadzenia bożogrobców z Miechowa, w tym postaci takich jak Andrzej Batory i Stanisław Stępkowski. Zawieszone są także portrety arcybiskupa Michała Poniatowskiego oraz św. Karola Boromeusza, a w całości można również odnaleźć portrety późniejszych proboszczów tegoż kościoła. Ważnym aspektem jest fakt, że na mocy konkordatu wschowskiego, który został zawarty ze Stolicą Apostolską w 1737 roku, królowie Polski mieli prawo mianować opatów komendatoryjnych dla zgromadzenia w Miechowie.

W dawnym zamku generałów znajduje się również Muzeum Ziemi Miechowskiej, które zostało otwarte w 2012 roku. Oferowało ono remont i rewaloryzację części poklasztornej kompleksu. W muzeum można podziwiać wystawę stałą, prezentującą bogatą kolekcję blisko 200 tkanin oraz szat liturgicznych pochodzących ze skarbca zakonu.

Baszta

W Miechowie znajduje się dekoracyjna baszta, która usytuowana jest w północno-wschodnim narożniku otaczającego klasztor muru. Budowla ta charakteryzuje się wieloboczną formą oraz wyraźnie zaznaczonymi dwoma kondygnacjami.

Całość wieńczy dach w formie namiotowej, co nadaje jej unikalny wygląd. Warto zaznaczyć, że ta baszta jest reliktem murów obronnych z XVI wieku, co podkreśla jej znaczenie historyczne.

---

Oceń: Zespół klasztorny bożogrobców w Miechowie

---